عذابهای روحی اهل جهنم



 4_ ملامت و سرزنش خداوند و ملائکه


« وامتازوا الیوم ایها المجرمون الم اعهد الیکم یا بنی آدم الا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین و ان اعبدونی هذا صراط المستقیم و لقد اضل منکم جبلا کثیرا افلم تکونوا تعقلون هذه جهنم التی کنتم توعدون» (یس / 59_63)

«ای گناهکارن جدا شوید آیا با شما عهد نکردم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شماست؟  و اینکه مرا بپرستید که راه مستقیم این است؟ او گروه زیادی از شما را گمراه کرد آیا اندیشه نکردید؟ این همان دوزخی است که به شما وعده داده شده بود.»

در آیه دیگر فرمود:

«یا معشر الجن و الانس الم یاتکم رسل منکم یقصمون علیکم آیاتی و ینذرونکم لقاء یومکم هذا قالوا شهدنا علی انفسنا» (انعام / 130)

یعنی: « آیا فرستادگانی از خود شما به طرفتان نیامد تا آیات و دستورات ما را برای شما بگوید و شما را از عذاب امروز بترساند؟

می گویند: چرا آمد و ما امروز خودمان بر علیه خودمان شهادت می دهیم.»

اهل جهنم به خازنان جهنم و ملائکه عذاب می گویند: از پروردگارتان بخواهید یک روز عذاب را از ما بدارد یا بر ما تخفیف دهد.

ملائکه می گویند: آیا در دنیا فرستادگانی از طرف خداوند نیامدند تا شما را از عذاب جهنم بترسانند و شما را وادار به اطاعت از دستورات خدا کنند؟ می گویند: چرا آمدند اما ما ایشان را تکذیب کردیم و اگر به حرفشان گوش کرده بودیم الان در جهنم نبودیم.

«لو کنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحاب السعیر» (ملک / 10)

ملائکه عذاب در جوابشان می گویند: خودتان از خدا بخواهید ما اجازه نداریم؛ تازه خواهش شما نفعی به حالتان ندارد؛ چون آن موقع شما خدا را فراموش کردید حالا هم خدا شما را فراموش کرده است.

 

5_ شیطان تقصیر را به گردن خود جهنمیان می اندازد:

انسان معمولا دوست دارد هر کار خلافی را که کرد به گردن دیگری بیندازد، در جهنم هم اهل جهنم تقصیر را به گردن شیطان می اندازند و می گویند: این شیطان بود که ما را اغوا کرد و الا ما به دستورات خداوند عمل می کردیم و رستگار می شدیم. اما شیطان زیر بار نمی رود و تقصیر را به گردن خود آنان می اندازد، قرآن چنین نقل می کند:

« و قال الشیطان لما قضی الامر ان الله وعدکم وعد الحق و وعدتکم فاخلقتکم و ما  کان لی علیکم من سلطان الا ان دعوتکم فاستجبتم لی فلا تلومونی و لوموا انفسکم و ما انا بمصرخکم و ما انتم بمصرخی انی کفرت بما اشرکتمون من قبل ان الظالمین لهم عذاب الیم» (ابراهیم / 22)

یعنی: «وقتی اهل بهشت وارد بهشت شدند و اهل جهنم وارد جهنم گردیدند اهل آتش، شیطان را ملامت می کنند، شیطان در جوابشان می گوید: خداوند به شما وعده حق داد از بهشت و جهنم و ثواب و عقاب، و با فرستادن کتاب و پیامبران و امامان، حجت را بر شما تمام کرد؛ اما من به شما وعده های دورغین دادم و با وسوسه هایم شما را از عذاب ایمن کردم بدون اینکه حجت و دلیلی بیاورم و بدون اینکه شما را مجبور به عمل خلاف کنم، بلکه تنها شما را بر خلاف دستورات الهی فراخواندم و شما دستورات و انذارها و حجت و برهان خدا و رسولان او را رها کردید و به خواسته من لبیک گفتید؛ پس مرا ملامت نکنید و خودتان را ملامت کنید. نه من الآن فریاد رس شما هستم نه شما فریاد رس من، و من به آنچه که شما شرک ورزیدید و مرا شریک خدا قرار دادید و به حرف من گوش کردید بیزارم.

 

6_ رهبران جهنمی هم تقصیر را قبول نمی کنند:

وقتی اهل جهنم از شیطان ناامید می شوند، پیروها به سراغ رهبرانشان می روند و می گویند:

«فقال الضعفاء للذین استکبروا انا کنا لکم تبعا فهل انتم مغنون عنا من عذاب الله من شیء قالو لو هدانا الله لهدیناکم سواء علینا اجرعنا ام صبرنا مالنا من محیص» (ابراهیم / 21)

پیروها می گویند: ما تابع شما بودیم آیا شما می توانید عذاب را از ما برداید؟ رهبران می گویند: اگر خدا ما را هدایت کند و از عذاب رها نماید ما هم شما را رها می کنیم اما الآن همه ما به طور یکسان در عذاب هستیم، و جزع و فزع کنیم یا صبر کنیم فرقی ندارد فعلا چاره ای نداریم و از دست ما کاری ساخته نیست.

و در سوره ی سبا آیه 31 و 32 نیز مشابه همین جریان را نقل می کند و می فرماید: «پیروان، به رهبران مراجعه می کنند و می گویند: اگر شما نبودید ما مومن می شدیم. رهبران می گویند: آیا ما شما را از هدایت باز داشتیم؟ بلکه شما خودتان مجرم و گناهکار بودید.

دوباره پیروان می گویند: بلکه وسوسه های شبانه روزی شما ما را از راه به در کرد. آنان وقتی عذاب الهی را می بینند پشیمانی خود را پنهان می کنند اما ما غل و زنجیر بر گردن کافران می زنیم.»

در سوره ی صافات آیه 27 تا 30 هم می فرماید:

«پیروان، تقصیر را به گردن رهبران جهنمی می اندازند اما آنان می گویند: ما که به شما سلطه ای نداشتیم بلکه خود شما نه تنها مومن نبودید بلکه طغیانگر بودید.»

در سوره ی بقره نیز می فرماید:

« در جهنم رهبران گمراه و گمراه کننده وقتی عذاب را مشاهده می کنند از پیروان خویش بیزاری می جویند. پیروانشان نیز می گویند: ای کاش بار دیگر به دنیا بر می گشتیم تا از پیشوایان گمراه خویش برائت و بیزاری می جستیم چنانچه آنان از ما بیزاری جستند.» (بقره / آیه 167_ 166)

 

7_ دشمنی اهل آتش با یکدیگر:

«الا خلاء یومئذ بعضهم لبعض عدو» (زخرف / 67)

همه دوستان دنیایی در جهنم با هم دشمن می شوند و همه رهبران و پیروان در آنجا با هم مخاصمه می کنند و تقصیر را به گردن یکدیگر می اندازند.

در تفسیر است که وقتی رهبران مستکبر و ظالم را که به طرف عذاب می برند پیروانشان را هم به دنبال آنها می برند، رهبران از ملائکه عذاب می پرسند: اینان کیانند که به دنبال ما می آیند؟ می گویند: اینان پیروان دنیایی شما هستند. رهبران به پیروان می گویند: شادی و خوشحالی برای شما مباد که شما اهل آتش هستید. پیروان هم به آنان می گویند: شادی و خوشحالی برای شما مباد که شما ما را بدبخت کردید و این عذاب الهی را برای ما فراهم کردید. آنگاه پیروان می گویند: خدایا عذاب کسانی را که ما را مبتلای به عذاب کردند زیاد فرما.

 

8_ مسخره کردن و استهزا کردن جهنمیان توسط بهشتیان:

در سوره مطففین می فرماید:

« ان الذین اجرموا کانوا من الذین آمنو یضحکون» (آیه 29)

«در دنیا مجرمان و گناهکاران پیوسته مومنان را مسخره می کردند، و به آنان می خندیدند.»

و در آیه دیگر می فرماید:

«فالیوم الذین آمنو من الکفار یضحکون» (مطففین / 34)

«اما امروز مومنان، مجرمان را مسخره می کنند و به آنان می خندند.»

در تفسیر است: که در آن روز اهل بهشت به جهنم نگاه می کنند و می بینند کسانی که در دنیا آنان را مسخره می کردند و می خندیدند الآن در جهنم معذبند، بعضی در حمیم، بعضی در زقوم، بعضی در غساق و غسلین، بعضی در چنگال سگان، بعضی در نیش های مارها و عقربهای جهنم و ... به آنان می گویند: ببینید ما چقدر در ناز و نعمت غرق هستیم، بیایید به طرف ما. اهل جهنم، نگاه می کنند و می بینند درهای بهشت باز است خودشان را به هر وسیله ای شده تا نزدیکی خروجی درهای بهشت می رسانند اما می بینند درهای بهشت بسته است به نظر آنها باز می آمده در این هنگام ملائکه غلاظ و شداد به سر آنان می کوبند و وسط جهنم پرتاب می کنند و اهل بهشت شروع می کنند به خندیدن، طوری که از شدت خنده به پشت می افتند. (بحار، ج8، ص 298؛ کفایة الموحدین، مبحث جهنم.)

و شاید کلام امام خمینی هم اشاره به این حالت باشد که فرمودند: